Ko Kupematarangi, Ko Kupematatai, Ko Kupematanuku! A thesis presented to Te Whare Wānanga o Awanuiārangi in fulfilment of the requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Te Whare Wānanga o Awanuiārangi Awanuiarangi Research Archive

Ko Kupematarangi, Ko Kupematatai, Ko Kupematanuku! A thesis presented to Te Whare Wānanga o Awanuiārangi in fulfilment of the requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Te Whare Wānanga o Awanuiārangi

Wilcox, J. (2025) Ko Kupematarangi, Ko Kupematatai, Ko Kupematanuku! A thesis presented to Te Whare Wānanga o Awanuiārangi in fulfilment of the requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Te Whare Wānanga o Awanuiārangi. Doctoral thesis, Te Whare Wānanga o Awanuiārangi.

[thumbnail of 2025 Julian Wilcox.pdf] Text
2025 Julian Wilcox.pdf - Accepted Version

Download (38MB)

Abstract

Ko te whāinga nui o tēnei tuhinga e kīia nei ko Kupematatai, he whaiwhai ake i te kawa o te tuhinga whakapae. Ko te tikanga ia o te ingoa nei a Kupematatai, he kōrero mō tētahi tohunga ka ako i ngā mahi hanga waka me ngā mahi whakatere waka (Jones, 2021). Ko ngā tikanga katoa ērā o te hanga waka, arā, ko te whiriwhiri i tētahi rākau hei waka, tae atu ki ngā mahi whakatere i te waka ki runga i te au o te moana. Ki te moana tonu, ko te titiro ki ngā tai, ki ngā riponga wai, ki ngā ngaru, me ngā mea katoa ka kitea ki te moana i mua tonu i tōna ūnga ki te whenua. Nō reira, ki konei whakapuaki ake ai ko ngā kitenga o te kaupapa nei a Kupe, me te whai haere i te take i haere mai ai a Kupe ki Aotearoa nei. He momo tirohanga ki te mata o te tai o ngā kōrero e pā ana ki a Kupe me te whai whakaaro ake ki te take i pēnei ai te haere o ērā kōrero. Ko te take nui i tahuri ai ahau ki te whai haere i tēnei kaupapa, ko ngā kōrero me ngā mahi o roto o Te Hokianga-nui-a-Kupe, ki Te Tai Tokerau. Nō te tau 2021, ka whakapuarengia tētahi whare tāpoi hou ki Hokianga, e kīia nei ko Manea, Footprints of Kupe. He mea waihanga te whare nei hei hao haere ake i ngā kōrero e pā ana ki a Kupe (Hindmarsh, 2023). Tērā ētahi kōrero a ngā iwi o Hokianga e kī ana “ko wai te mea kuare o Aotearoa, kāhore e mōhio ana ki te tupuna nei a Kupe?” (Rawiri, 2006). E tika ana kia puritia e tētahi whare o Hokianga ko ngā kōrero e pā ana ki a Kupe. Ko te mea kē, kei roto i te whare nei o Manea tētahi kiriata, e whakaatu ana i te whai haere a Kupe i te wheke a Muturangi. Me te kī ake, koia te take i haere mai ai a Kupe ki Aotearoa nei. Ka tupu te hopohopo, tātemea, ehara tēnā kōrero i te kōrero a ngā mātua o Hokianga ki tāku i rongo ai. E ai ki a mātou, nō ngā iwi o runga ake i a Ngāpuhi kē tērā kōrero. He aha ia nei te take e hāpaitia ana tērā tūwhai kōrero e ētahi o mātou o Hokianga? He pono rainei te kōrero mō te wheke a Muturangi, ā, he pono tonu ki a
mātou o Hokianga? Ka mutu, pena kāhore a Kupe i whai haere ake i te wheke rā, he aha ia nei te pūtake o te haerenga mai? Ka titiro ki ētahi atu iwi, kua whai take nui te haere mai a ngā tūpuna whakatere waka, pērā me te haerenga mai a Toi, i kimi i ana mokopuna (Doherty, 2009). Nō reira, ko te pātai matua rā ia, he aha ia nei te take, ko ngā take rainei, i haere mai ai a Kupe ki Aotearoa nei? Koinei ngā tirohanga nui o te kaupapa rangahau e kīia nei ko Kupematarangi, ko Kupematatai, ko Kupematanuku. Nā Kupematarangi i wawae ake i te kaupapa rangahau nei, ki ngā kōrero tuku iho ki tētahi kōnae ipurangi poto. Ka riro mā te onge hautaka o Kupematanuku ngā ariā me ngā wheako o te kairangahau e whakahua, hei whirinakitanga mō ngā kairangahau e haere ake nei. Ko tā tēnei tuhinga whakapae o Kupematatai, ko te whakautu i ngā pātai matua e kimi ana i ngā kōrero e pā ana ki te take, ki ngā take rainei, i haere mai ai a Kupe ki Aotearoa. Ka whakarewaina ērā kōrero ki te kare o te wai tai, hei tirohanga mā ngā mata o te kaipānui. Nō reira e kau ki te tai e, e kau ki te tai e, e kau Kupematatai, ki te tai o Rangahau!

Item Type: Thesis (Doctoral)
Uncontrolled Keywords: Kupe - Legends; NAVIGATION; Navigation - History; Navigation - Oceania - History; Waka; Explorers - New Zealand; Explorers - New Zealand - History; Discovery And Exploration; Māori (Waka)
Subjects: Mātauranga Māori > Tāngata
Divisions: Ngā Kura > School of Indigenous Graduate Studies
Depositing User: Library 1
Date Deposited: 14 Sep 2025 23:18
Last Modified: 14 Sep 2025 23:18
URI: https://researcharchive.awanuiarangi.ac.nz/id/eprint/772

Actions (login required)

Bootstrap
View Item